Teoria wiedzy – siła krytycznego myślenia i refleksji

Kurs Teorii Wiedzy (Theory of Knowledge – TOK) daje uczniom możliwość eksploracji i refleksji nad naturą wiedzy i procesem poznawania. Jest to podstawowy element programu IB Diploma Programme, na który szkoły muszą poświęcić co najmniej 100 godzin lekcyjnych.

Ten przedmiot zachęca do krytycznego myślenia i dociekań filozoficznych, skłaniając uczniów do kwestionowania i analizowania podstaw i ograniczeń ich własnego zrozumienia. Kurs jest zaprojektowany tak, aby był interdyscyplinarny, zachęcając uczniów do łączenia wiedzy teoretycznej z własnym doświadczeniem i problemami ze świata rzeczywistego.

Kurs koncentruje się na eksploracji pytań dotyczących wiedzy, które są kluczowym narzędziem zarówno dla nauczycieli, jak i uczniów.

Są to pytania kontrowersyjne i ambiwalentne dotyczące samej natury wiedzy, takie jak: 

Co uznaje się za dobry dowód na twierdzenie?
Czy niektóre rodzaje wiedzy są mniej podatne na interpretację niż inne?
Jakie ograniczenia powinny obowiązywać w dążeniu do wiedzy?

Struktura kursu

Program nauczania TOK składa się z trzech ściśle ze sobą powiązanych części.

• Temat podstawowy — Wiedza i poszukujący wiedzy 

Ten temat zachęca uczniów do refleksji nad sobą jako istotami poszukującymi wiedzy i myślącymi oraz do rozważenia w jaki sposób współtworzymy powstawanie i reprodukcję wiedzy w kontekście otaczających nas innych ludzi.

• Tematy opcjonalne

Ten element daje możliwość głębszego przyjrzenia się dwóm tematom szczególnie interesującym nauczycieli i uczniów. Wszystkie podane tematy mają znaczący wpływ na dzisiejszy świat i odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu perspektyw i tożsamości ludzi. Nauczyciele wybierają dwa tematy opcjonalne z pięciu: wiedza i technologia; wiedza i język; wiedza i polityka; wiedza i religia; oraz wiedza i społeczeństwa rdzenne (autochtoniczne).

• Obszary wiedzy

Obszary wiedzy (Areas of Knowledge – AOK) to określone dyscypliny akademickie, z których każda może mieć odrębną naturę i czasami wykorzystuje różne metody zdobywania wiedzy. W TOK uczniowie badają pięć obowiązkowych obszarów wiedzy: historię, nauki humanistyczne, nauki przyrodnicze, matematykę, i sztukę.

Aby pomóc uczniom w eksploracji tych trzech części programu nauczania TOK, zapewniono wskazówki i sugerowane pytania dotyczące wiedzy, które są zorganizowane w ramach czterech elementów: zakresu wiedzy (scope), perspektyw (perspectives), metod i narzędzi (methods and tools) oraz etyki (ethics).

Te ramy konceptualne zachęcają do dogłębnej eksploracji każdego tematu i każdego obszaru wiedzy. Umieszczenie wspólnych elementów w różnych częściach programu nauczania pomaga również ujednolicić i uspójnić kurs skutecznie tworząc połączenia i porównania pomiędzy różnymi tematami i obszarami wiedzy.

Zaliczenie kursu

W kursie TOK występują dwa główne zadania do zaliczenia:

• Wystawa TOK ocenia zdolność ucznia do pokazania, jak tematy omawiane na lekcjach przejawiają się w otaczającym nas świecie. Wystawa jest oceniana wewnętrznie – przez nauczyciela, następnie moderowana przez IB.
• Esej TOK angażuje uczniów w bardziej formalne zadanie w postaci napisania eseju skupionym na analizowanych obszarach wiedzy. Esej jest oceniany zewnętrznie – przez egzaminatorów IB. Esej musi mieć maksymalną objętość 1600 słów i musi być napisany na jeden z sześciu tematów przypisanych przez IB danej sesji egzaminacyjnej.

Punkty z TOK i EE jako składowe dyplomu maturalnego

W przypadku TOK i Extended Essay (EE) kandydaci otrzymują ocenę od A do E. Można uzyskać od zera do trzech punktów w ogólnej liczbie punktów do zdobycia – są to punkty składowe dyplomu maturalnego. Liczba punktów jest obliczana w oparciu o poniższą matrycę.

WMHS TOK Handbook

Jeśli zainteresował Państwa kurs TOK i chcielibyście zgłębić szczegóły Teorii Wiedzy oraz sposobu nauczania tego przedmiotu w Warsaw Montessori High School, zapraszamy do lektury WMHS TOK Handbook (dokument dostępny w jęz. angielskim).

Więcej informacji

Więcej informacji na temat Theory of Knowledge (TOK) można uzyskać na stronie IBO:

• Theory of Knowledge